kutubhona

бўлиб қолган кишигина рўза тутиши мумкин».84 Жонлиқ топа олмаган одам уйига қайтганидан кейин яна етти кун рўза тутади. Шу билан унинг рўзаси тўла ўн кун бўлади. Бухорий Ибн Аббосдан чиқарган ҳадисда

وَسَبْعَةٍ إِذَا رَجَعْتُمْ
(етти кун қайтганидан кейин рўза тутсин!) оятининг тафсирида, яъни шаҳарингларга қайтганингларда, дейилган.85 Аллоҳ Таолонинг

فَمَن لَّمْ يَجِدْ فَصِيَامُ ثَلاثَةِ أَيَّامٍ فِي الْحَجِّ وَسَبْعَةٍ إِذَا رَجَعْتُمْ تِلْكَ عَشَرَةٌ كَامِلَةٌ
(ким (ҳадя қиладиган нарса) топа олмаса, уч кун ҳажда, етти кун қайтганидан кейин рўза тутсин! Бу тўла ўн кундир), деган гапи мана шу маънода.
Аллоҳ Таолонинг

تِلْكَ عَشَرَةٌ كَامِلَةٌ
(бу тўла ўн кундир), деган гапи англашилмовчиликни кетказиш учун айтилган гапдир. Чунки Аллоҳ Таолонинг

فَصِيَامُ ثَلاثَةِ أَيَّامٍ فِي الْحَجِّ وَسَبْعَةٍ إِذَا رَجَعْتُمْ
(уч кун ҳажда, етти кун қайтганидан кейин рўза тутсин!), деган гапи ҳажда уч кун, қайтгандан кейин эса етти кун рўза тутишни билдиради. Бу ердаги ва сўзи ихтиёрийликни англатувчи ёки сўзи кабидир. Масалан, Зайд ва Амр билан ўтир, дейилганда улардан бири билан ўтирсангиз ҳам буйруқни бажарган бўлаверасиз. Аллоҳ Таолонинг

تِلْكَ عَشَرَةٌ كَامِلَةٌ
(бу тўла ўн кундир), деган гапи мақсадни баён қиляпти.

ثَلاثَةِ أَيَّامٍ فِي الْحَجِّ وَسَبْعَةٍ إِذَا رَجَعْتُمْ
(Уч кун ҳажда, етти кун қайтганидан кейин). Ҳаммаси бўлиб, ўн кун.
Бу гаплар оиласи Масжидул Ҳаромда бўлмаган одамларга тегишлидир. Акс ҳолда мавзу бошқачароқ бўлади.

ذَلِكَ لِمَن لَّمْ يَكُنْ أَهْلُهُ حَاضِرِي الْمَسْجِدِ الْحَرَامِ
(Ушбу ҳукм аҳли — оиласи Масжидул Ҳаромда бўлмаган кишилар учундир).
(ذَلِكَ Ушбу) Бу ишора ҳарфи

فَمَن تَمَتَّعَ بِالْعُمْرَةِ إِلَى الْحَجِّ
(ким ҳаж (йўлида) умрадан фойдаланган бўлса)га ёки

فَمَن لَّمْ يَجِدْ فَصِيَامُ ثَلاثَةِ أَيَّامٍ فِي الْحَجِّ وَسَبْعَةٍ إِذَا رَجَعْتُمْ

(84) Тафсири Табарий: 2/250.

(85) Табарий тафсири: 2/248. Бухорий бу ҳадисни ривоят қилмаган.